Met de bouw van de Kamermuziekzaal, die deel uitmaakt van de Campus Kultur Kulinarik Vitznau, krijgt de gemeente Vitznau aan de Vierwaldstättersee in Zwitserland er een nieuwe locatie bij van nationaal belang. In een recordtijd van slechts 829 dagen bouwt men de zaal die plaats biedt aan 279 personen, 10 meter onder de grond ligt en beschikt over 44 verplaatsbare akoestische panelen waarmee de nagalmtijd kan worden gewijzigd van 0,8 tot 1,7 seconden.
Kultur Kulinarik Vitznau
Kultur Kulinarik Vitznau is een ontmoetingsplaats waar het verlangen naar kunstgenot, recreatie en nieuwe kennis onder één dak kan worden vervuld. Een plek van cultuur en culinaire kunsten waar onderzoek, onderwijs en ontwikkeling elkaar ontmoeten. Er zijn ruimtes gecreëerd die mogelijkheden bieden voor praktijkgericht onderzoek en onderwijs. Een ambiance die inspireert door multimediatechnologie en individualisering van voorstellingen, de overdracht van kennis ondersteunt en een nieuwe artistieke expressie mogelijk maakt. Kultur Kulinarik Vitznau omvat een unieke Kamermuziekzaal en een high-tech Multimediazaal en ligt ondergronds naast het Neuro Campus Hotel in Vitznau. Ze kunnen worden gehuurd door organisatoren van evenementen, festivals, scholen en muziekscholen voor de realisatie van hun projecten. De opening van Kultur Kulinarik Vitznau en de Kamermuziekzaal wordt gevierd met een buitengewoon festival van 10 februari tot 12 februari 2023.
Kamermuziek en akoestiek
Een zaal voor kamermuziek en voor Wiener Sängerknaben natuurlijk, dat waren de eerste specificaties. Kamermuziek kan bijvoorbeeld bestaan uit een soloviolist, een kwartet, een octet of een kamerorkest, misschien zelfs met koperblazers. Dit is allemaal kamermuziek, maar de omvang van het ensemble loopt sterk uiteen. Vooral bij kamermuziek wordt de behoefte aan zaalgrootte in eerste instantie bepaald door de omvang van het ensemble en het bijbehorende volume van de muziek. Hoe minder musici, hoe kleiner de zaal kan zijn om intimiteit en muzikale ondersteuning te brengen; hoe meer musici, hoe groter de ruimte moet zijn om niet te luidruchtig te zijn. Na in verschillende zalen samen naar kamermuziek te hebben geluisterd en naar het Weens Jongenskoor in Muth in Wenen, werd besloten tot een kamermuziekzaal van solist tot octet en natuurlijk het Weens Jongenskoor. Op, of liever: "onder" het beschikbare vloeroppervlak kon een netto ruimtevolume van ca. 2.700 m3 worden gerealiseerd, met relatief veel hoogte in de hal. Alle luisteraars zitten dus heel dicht bij de musici, zoals kamermuziek volgens de traditie hoort te zijn, met een sterke aanwezigheid van de muziek. De relatief grote, maar ondergrondse hoogte zorgt ervoor dat het niet te luid is voor het octet.
Deze zaal is gericht op deze kamermuziek, maar ook ander gebruik is mogelijk zonder afbreuk te doen aan de optimale akoestiek voor kamermuziek.
Akoestiek en geometrie
Akoestiek en geometrie zijn nauw met elkaar verbonden. Alle aspecten van de geometrie hebben invloed op de akoestiek en zijn dus de belangrijkste stelschroeven aan het begin van het ontwerpproces om de akoestiek te beheersen. In ons ontwerp vormen toneel en zaal één doorlopend volume, zonder de vernauwing van een prosceniumlijst. Hoe compacter de ruimte, hoe beter de overdracht van de muziek van het podium naar het publiek. De relatief geringe breedte in vergelijking met de hoogte zorgt voor vroege en sterke laterale reflecties en dus voor een ruimtelijke klank, en de onderkanten van de zijbalkons versterken deze laterale reflecties: dit alles werkt samen als een natuurlijk stereosysteem. De reflecties van de achterwand dragen bij tot het gevoel omringd te zijn door geluid: stereo wordt op een structureel natuurlijke manier uitgebreid tot 3D-surround. De vele wendingen zorgen voor een vermenging van het geluid, in het publieksgedeelte voor een goed evenwicht tussen de muzikanten en in het podiumgedeelte voor een goede hoorbaarheid van de muzikanten onderling. Visueel transparante reflectoren ondersteunen deze hoorbaarheid tussen de musici op het podium. In de bovenzaal kan het geluid zich langer ontwikkelen, waardoor de warme galm ontstaat.
Akoestische 3D-simulaties
Samen met de architect vond het ontwerpproces vanaf het begin plaats in 3D: samen ontwikkelden we modellen van de zaal en pasten die gaandeweg aan beide wensen aan, zowel akoestisch als architectonisch.
Er werd niet alleen rekening gehouden met kamermuziek, maar ook met andere vormen van evenementen. De vloer in de zaal is verstelbaar: het is mogelijk een vlakke vloer of een schuine vloer met een podium te creëren. Voor muziekevenementen met minder publiek of voor evenementen met spraak of versterkte muziek is het mogelijk de zaal te dempen. Verschillende wandpanelen kunnen worden gedraaid om geluidsabsorberende oppervlakken te onthullen en gordijnen kunnen voor beide uiteinden worden geschoven. De technologie in het plafond maakt een veelvoud aan evenementen mogelijk.
Tegelijkertijd werden ook de andere zalen van het project geoptimaliseerd op het gebied van geluid, maar vooral om interferentie met elkaar te voorkomen. Een opnamestudio maakt professionele opnames in de zaal mogelijk. Op momenten van stilte is de muzikale spanning het hoogst en mag deze niet worden verstoord door geluiden uit de ventilatie of de omgeving. Hoewel ondergronds, werd de kamermuziekzaal gebouwd als een kamer-in-een-kamer, geveerd en afgescheiden van alle mogelijke prikkels.
Akoestiek op een schaal van 1:10
Omdat het gebruik voor kamermuziek de hoogste prioriteit heeft, is ook gebruik gemaakt van de beste akoestische onderzoeksmethode: akoestische metingen in een fysiek schaalmodel. Het golfkarakter van geluidsgolven blijft behouden. In de planningsfase werd een model 1:10 gemaakt, waarbij de frequenties met een factor 10 werden verschoven. Er werden speciaal ontworpen luidsprekers en microfoons gebruikt om de geluidsoverdracht te meten en te evalueren. De wand- en plafondpanelen werden geoptimaliseerd, evenals de reflectoren boven het podium. Zo werd voor alle posities in de zaal een hoge dichtheid en een gelijkmatige verdeling van de reflecties in de tijd bereikt.
Akoestiek in het bouwproces
De akoestische waarde van de wandpanelen ligt niet in de gouden oppervlakken, maar daarachter: door de lage tonen ontstaat een warme klank. Zware muurpanelen werden gebruikt om te voorkomen dat deze zouden verdwijnen. Op de millimeter nauwkeurig gepland en geprefabriceerd en ter plaatse geplaatst en gelijmd. Alle verbindingen die het geluid zouden kunnen doen lekken, werden zorgvuldig afgedicht. Publiek en zitplaatsen zijn de belangrijkste geluidsabsorberende elementen in een concertzaal. Er werden nauwkeurige akoestische eisen gesteld aan de stoelen, die werden getest in het akoestisch laboratorium van Peutz. De ventilatie zorgt voor een comfortabel klimaat, maar mag niet hoorbaar aanwezig zijn. Door middel van een onzichtbaar hydraulisch luchtverdeelsysteem, zonder bedieningskleppen, wordt het publiek bijna onhoorbaar van lucht voorzien. De roosters werden gedimensioneerd door middel van stromingssimulaties en klimaatkamertests.
Het resultaat
Na voltooiing van de zaal werden gedetailleerde akoestische metingen uitgevoerd. De resultaten lagen zeer dicht bij de resultaten van de metingen in het schaalmodel en voldeden aan de doelstelling van een optimale klank voor kamermuziek.
De akoestiek kan worden omschreven als een geslaagde combinatie van warmte en transparantie. Je voelt je dicht bij de muzikanten en omringd door het geluid.
Klik op de foto of link voor de brochure (Duitstalig) die vervaardigd is t.b.v. de feestelijke opening.